bossen in Nederland: feiten, getallen en opinies

Nederlandse bossen

klik op de foto voor een vergroting

U bent hier: inhoudsopgave - onze bossen - Nederlandse bossen

Afkorting of begrip onbekend ? Raadpleeg ons milieuwoordenboek !

Follow@plattezaken en Facebook of Linkedin

Joop den Uyl zei al, “iedereen wil terug naar de natuur maar wel met de auto”.

Alhoewel Nederland het meest verstedelijkte land van Europa is, beslaan alle woningen, bedrijven en infrastructuur slechts ca. 330 duizend hectare (11 % van alle grond in ons land) . Er is meer bos: ca. 350 duizend hectare. Er zijn welliswaar weinig woeste gronden meer, ca. 100 duizend hectare, maar onze - ooit op de natuur veroverde ! - akkers, weilanden en boomgaarden beslaan nog altijd maar liefst ca. 2.150 duizend hectare ! Dat is 73 % van de totaal ca. 2930 duizend hectare grond in ons land (bron: Financieel Dagblad, 13-11-2007). Wat we daarmee doen is een zaak van politiek.

De Europese politiek geeft landen taakstellingen binnen de Natura 2000 richtlijnen. Simon Roosendaal komt daar - net als premier Balkenende - tegen in opstand. Hij vind dat het in ons intensief bevolkte land eigenlijk al heel goed gaat met de natuur in vergelijking met 30 à 100 jaar geleden. En dat vissers en boeren hun vaak al eeuwenoude werkgebieden moeten kunnen behouden, ook binnen beschermde landschapsgebieden. Bekijk zijn video (sorry deze link is inmiddels verbroken).

Historische bos-cijfers:
In de 16e en 17e eeuw is er in ons land heel veel bos gekapt voor werkmaterialen, huizenbouw, scheepsbouw en om energie mee op te wekken. Houtstook was een belangrijke energiebron, zowel voor bedrijven als particulieren.
Ralf Bodelier meldt in het Financieel Dagblad van 13-7-2019 het volgende (zijn teksten zijn schuin gedrukt):

In 1750 hadden we nog maar 100.000 ha. bos over
In 1910 zaten we alweer op 260.000 ha
In 2007 hadden we ca. 350.000 ha (bron: Financieel Dagblad 13-11-2007)
In 2013 hadden we al weeer 376.000 ha.
Dankzij het gebruik van fossiele brandstoffen konden in ons land sinds de industriële revolutie weer meer bossen blijven groeien.
Door het gebruik van kolen, olie en gas konden we meer bomen aanplanten dan we hoefden om te hakken.

Maar................, zo vervolgt Bodelier,
Sinds 2013 krimpt het Nederlandse bos met 1350 hectare per jaar. Vooral Staatsbosbeheer zet er stevig de bijl in. Deels omdat de organisatie hout moet verkopen om zijn eigen broek op te houden, deels om heide en zandverstuivingen aan te leggen en deels omdat we af willen van fossiele brandstoffen.

Volgens Staatsbosbeheer is op dit moment meer dan 90 procent van onze ‘groene stroom’ afkomstig uit biomassa. En die bestaat voornamelijk uit hout. Daarmee schakelen we weer terug naar de situatie van voor de industriële revolutie. Overigens komt het meeste hout uit Amerikaanse en Canadese bossen.

Volgens het Bosbeleidsplan van 1993 is er in Nederland duidelijke behoefte aan nieuwe bossen. Maar hier boven zaggen we dat het bosareaal sinds 2013 afneemt vanwege - wat ik ervaar als - de huidige klimaatgekte.
Door de Stichting Face (van de gezamelijke energiebedrijven) wordt in Nederland anno 1999 jaarlijks 200 ha. bos aangeplant. Hoeveel dat nu is ? (bronnen: L.C. Kuiper en P.A.G. Jansen in het Nederlands Bosbouw Tijdschrift, 1999)

Het gaat goed met de Nederlandse bossen, schrijft de NRC in december 2023, . Ze worden ouder en gevarieerder. Maar er blijven knelpunten, zoals droogte en stikstof. Er zijn meer positieve dan negatieve ontwikkelingen, aldus de allereerste Florabalans, die half november verscheen. Sinds 1850 is ons oppervlak aan bos zo’n beetje verdriedubbeld. En hoewel daar in de afgelopen 30 jaar niet veel meer bij is gekomen, zijn die bossen ouder en gevarieerder geworden – en daarmee rijker aan soorten en weerbaarder tegen droogte, ziekten en plagen.

De Florabalans licht enkele hoogtepunten eruit. Neem nu de ouderdom van het bos. Vijftig jaar geleden waren de meeste bomen minder dan 40 jaar oud. Nu is een boom gemiddeld ouder dan 60 jaar en het aantal honderdjarige bomen neemt snel toe, zo schrijft de NRC. De hoeveelheid dood hout is in de afgelopen 20 jaar verdubbeld. Dat is goed nieuws voor paddestoelen en korstmossen, maar ook voor insectenlarven en daarmee voor allerlei vogelsoorten. Het aandeel dood hout is zelfs een doel geworden in het bosbeheer.

Er werden vroeger door Staatsbosbeheer en andere grondeigenaren veel "productiebossen" aangelegd: onafzienbare gelijkvormige rijen bomen met weinig ondergroei. Dode bomen werden snel verwijderd. Voor de flora en fauna weinig gevarieerde en betrekkelijk onaantrekkelijke bosgebieden. Later is men gaan beseffen dat natuurlijke bossen veel meer "biodiversiteit" opleveren. Hierover gaat onderstaand boek.

Natuurbos in Nederland
door Hans van der Lans , Gerben Poortinga
een baanbrekend boek.

Medio 2016 is Hans van der Lans op Facebook begonnen met een besloten groep KringloopbosNatuurlijkbos.

Er is momenteel geen natuurbos in Nederland. Helemaal niets ! Er wordt ook bijna niets aan gedaan. Dat is fout. Het mooiste, meest diverse en meest verrassende biotoop is dat van het complete boslandschap. Zelfs in onze bossen van de natuurbeschermings-organisaties, wordt hout geoogst, steeds meer zelfs (!), waardoor deze in plaats van uit uiterst complexe kringloopbossen, bestaan uit leeggeroofde, armetierige en zure productiebossen. De Stichting Kritisch Bosbeheer, opgericht in 1977, heeft sinds dat jaartal gepleit voor het ontwikkelen van uitgestrekte open boslandschappen. Daar mag alles wat er thuis hoort en kan leven, zich voortplanten en een goed leven leiden, maar ook sterven en tot stof weerkeren. Dat betekent ook dat er dus veel dode bomen liggen en je er regelmatig grote dode dieren met de bijbehorende kadaveretende fauna zult aantreffen. Als kers op de taart, maar ook als onderdeel van die complexe zelfregulerende natuur, leven er ook wisenten en wolven. Dat trekt mensen, dat is ook recreatief heel interessant.
In deze besloten groep wil ik over dit onderwerp inhoudelijk communiceren met mijn facebookvrienden die veel met bos en oude bomen hebben. Mogelijk gaan we ook acties voeren om Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en alle andere bosbeherende eigenaren zo ver te krijgen dat ze aan het werk gaan en stoppen met houtoogst uit onze bossen en vervolgens actief kringlopen gaan herstellen. Bijvoorbeeld met natuurtechnische bosomvorming zoals in Herperduin en De Maashorst. Aaneensluiten van de grote natuurgebieden tot integrale open boslandschappen met alle key-species als grote grazers en predatoren, Herstel van een goede minaralenvoorziening.
We geven hier elkaar natuurlijk ook tips over de mooiste bossen, daar waar je nog iets kan zien van de natuurlijke kringlopen, hier vlakbij of wat verder weg. We organiseren excursies en ....
Ik hoop dat er hier een enthousiaste gepassioneerde en kritische groep facebookers ontstaat die elkaar inhoudelijk gaat bijstaan en ook elkaar gaat ondersteunen in hun acties. En wat niet al .......
Natuurlijk kunnen mensen zich aansluiten (mail me dan hier) , tenminste als ze zich kunnen vinden in de actieve betrokkenheid bij het realiseren van ""Natuurbos in Nederland, een uitdaging !"".

Dood hout leeft

Deze eerste kreet slaakten wij een aantal jaren geleden, maar niet iedereen wilde dat begrijpen en de kreet deed dus veel stof opwaaien. Veel mensen vonden het maar niets, al die rommel in de natuur, want zo noemden ze dat. Vaak begonnen wij dan met de uitleg, dat rommel in de natuur het achtergelaten zwerfvuil is. Gelukkig was men het daar snel mee eens, maar toch. Ook die omgevallen bomen en die losse takken moesten ook maar opgeruimd worden! “Vroeger” zei men dan, “was het veel netter in de natuur.” Als je dan vroeg wat ze bedoelden met vroeger en je bracht dan zelf in dat er voor hun vroeger nog een vroeger was, dan werd dat onoverzichtelijk. Logisch ook want we hadden geen referentiebeelden voor die mensen, dan behalve de natuur in tropische landen. Maar dan was het vakantie, en dat is toch anders!

En inderdaad; als je op vakantie bent, dan kijk je met een andere blik naar je omgeving. Toch zijn Natuurmonumenten en andere natuurbeschermende organisaties doorgegaan met dode bomen en takken te laten liggen in het bos, want die horen nu eenmaal thuis in een natuurlijk bossysteem. Zoogdieren, vogels, insecten, schimmels en micro-organismen leven van en in het dode hout. Ze breken het dode hout af. Hierdoor komen er voedingsstoffen vrij. Deze voedingsstoffen komen dan weer als voedsel beschikbaar voor levende planten. Zoogdieren en vogels kunnen beschutting vinden in en onder het dode hout. Kortom; dood hout leeft.

Acceptatie

Vaak vraag ik tegenwoordig op mijn tochten aan de mensen wat ze vinden van al dat dode hout in de bossen en steeds vaker krijg ik dan te horen, dat dit belangrijk is voor het leven in die bossen. Soms zeggen de mensen tegen mij, dat ze mooie foto’s hebben kunnen maken van allerlei mossen op een omgevallen boom. “Het lijk hier wel het buitenland” is dan soms een kreet, “zo mooi!” Het merendeel van de Nederlanders accepteert dat dus en snapt inmiddels waarom dood hout een onderdeel is van een mooi bossysteem. En dan nu de volgende stap, beste Nederlander!

Dode dieren in natuurgebieden

Hopelijk gaat deze acceptatie wat sneller dan die van het dode hout, want natuurlijk horen dode dieren thuis in onze natuurgebieden. Veel diersoorten zijn immers afhankelijk van dode dieren of kadavers. Denk maar eens aan buizerds, raven, vossen en insecten. En daarbij weten we nog maar een beetje van wie afhankelijk is. Recentelijk hebben we bij Natuurmonumenten ontdekt dat ook de echte Wilde Kat, Felis silvetris, ook van kadavers houdt en daarvoor zelfs onze Nederlands / Belgische grens is over gestoken.

Dus hopelijk moeten we niet eerst veel mensen op vakantie sturen om te zien dat leeuwen zich storten op dode kadavers, maar waarderen we in ons eigen land dat het beter is om kadavers te laten liggen voor de terugkeer van zeldzame aaseters.

Drenthe:
Bekijk het in midden-Drenthe gelegen Mantigerveld

Flevoland
Natuurlijk Flevoland: In de kaart zijn alle ruim 150 parken, bossen en natuurgebieden die Flevoland rijk is, aanklikbaar. Van elk aangeklikt plekje krijgt u een foto van het gebied te zien en een beschrijving te lezen.

Literatuur:
- NRC: Met de bossen gaat het goed in Nederland – en dat mag ook weleens gezegd worden, Climategate.nl, 14-12-2023.

TE HUUR:

Ideaal vakantiehuis (met CV en Wifi) voor natuurliefhebbers en rustzoekers, uniek (af)gelegen aan de rand van een 0,5 ha. heideveld, te midden van 50 ha. natuurgebied van (vooral) Natuurmonumenten te Norg (Drenthe)